❀✿Taranoum✿❀

قرآن کتابی است برای خواندن، فهمیدن و عمل کردن. کتابی که اگر بارها و بارها خوانده شود باز در لا به لای کلمات آن حرفی نو برای گفتن دارد. قوانین قرآن بسیارند و فهم آن‌ها برای بشر ممکن است، در صورتی که به درستی بخواند و بخواهد که بفهمد. یکی از قوانین عمومی که در قرآن مورد توجه جدی قرار گرفته است “جبران نیکی‌ها” است. قانونی طبیعی که اگر به خوبی مورد توجه واقع گردد سعادت دنیا و آخرت مردمان را به همراه خواهد داشت. این قانون زیبا در آیه 60 سوره الرحمن با بیانی بلیغ و در اوج فصاحت در کوتاه‌ترین عبارت این گونه بیان شده است: «هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسان‏».

...

عالمان لغت احسان را این‌گونه معنا کرده‌اند: “احسان” چیزى برتر از عدالت است، زیرا عدالت این است كه انسان آنچه بر عهده او است بدهد، و آنچه متعلق به او است بگیرد، ولى احسان این است كه بیش از آنچه وظیفه او است انجام دهد، و كمتر از آنچه حق او است بگیرد.[1]

به عبارتی ساده‌تر احسان آن است که آدمی تمام تلاش خویش را برای جبران نیکی‌هایی که دیگران در حق او انجام داده‌اند به کار گرفته، و فراتر از آنچه آنان انجام داده‌اند در حقشان انجام دهد و در مقابل اگر خود برای دیگر افراد قدم خیری برداشت توقع جبران نداشته باشد.

در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مى‏خوانیم كه فرمود: “آیه‏اى در قرآن است كه عمومیت و شمول كامل دارد. راوى مى‏گوید: عرض كردم كدام آیه است؟ فرمود: این سخن خداوند متعال كه مى‏فرماید: هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ: كه درباره كافر و مۆمن نیكوكار و بدكار جارى مى‏شود (كه پاسخ نیكى را باید به نیكى داد) و هر كس به او نیكى شود باید جبران كند، و راه جبران این نیست كه به اندازه او نیكى كنى، بلكه باید بیش از آن باشد، زیرا اگر همانند آن باشد نیكى او برتر است، چرا كه او آغازگر بوده است".[2]
“حق كسى كه به تو نیكى كرده، این است كه از او تشكر كنى و نیكى اش را به زبان آورى و از او به خوبى یاد كنى و میان خود و خداى عزّوجلّ برایش خالصانه دعا كنى، هرگاه چنین كردى بى گمان در پنهان و آشكار از او تشكر كرده اى. سپس اگر روزى توانستى نیكى او را جبران كنى، جبران كن”

نگاهی دوباره به زندگی

اولین بار که چشم به این جهان فانی گشودیم آغوشی گرم، آرامش‌بخش جانمان شد. وجودی سرشار از محبت که شاید نتوان وسعت مهر او را درک کرد مگر آنکه خود نیز مادر باشیم. تک تک ما دیده‌ایم و می‌شناسیم محبت مادرانه را و نیازی به بیان فداکاری‌های مادران نیست که برگ برگ صفحات تاریخ مملو از مهر مادران است. کارهای پدران و مادران را می‌توان مصداق حقیقی احسان دانست. بدون هیچ چشم‌داشتی از جان خویش برای فرزندان مایه می‌گذارند.

اما آیا ما توانسته‌ایم پاداش احسان آنان را با احسان بدهیم؟! آیا تلاش کرده‌ایم محبت‌های بی‌منت آنان را جبران کنیم؟! شاید در پس ذهن بسیاری از ما این جملات نقش بسته باشد: پدر و مادر وظیفه دارند برای فرزند خویش از خودگذشتگی کنند. پدر و مادر وظیفه دارند از آرزوهای خویش به خاطر ما بگذرند. مادر وظیفه دارد کارهای منزل را به خوبی انجام دهد. پدر وظیفه دارد اسباب خوب زندگی کردن را برای ما مهیا سازد.
نیکی

و هزاران وظیفه دیگری که ما برای والدین خود قرار داده‌ایم. تاکنون با خود اندیشیده‌اید که چرا در عصر کنونی بچه‌دار شدن برای بسیاری از جوانان ترسناک‌ترین رویداد زندگی است؟! چرا تعداد فرزندان در خانواده‌ها بسیار اندک شده است؟! جدایی از مسائل اجتماعی و اقتصادی، شاید راز این چرایی را بتوان در همین پندارها یافت.

جوانان امروز می‌ترسند فرزندانشان با آنان همان‌گونه برخورد کنند که خود با پدران و مادران خویش کرده‌اند. جوانان امروز، برخلاف مادران دیروز، دوست ندارند به خاطر فردی دیگر از آینده و زندگی خویش بگذرند. می‌خواهند آزاد باشند و تنها برای خود تلاش کنند. اینجاست که احسان رنگ باخته و زندگی آدمی را بی‌روح می‌سازد. در حالی که اگر ما قدردان واقعی مادران و پدران خویش بودیم هرگز هراسی از آینده فرزندان خویش نداشتیم. چون به آنان یاد می‌دادیم نیکی کردن در مقابل نیکی‌ها را.

خواهری که به برادر خود نیکی می‌کند. برادری که در حق خواهر خود از خودگذشتگی دارد. معلمی که داشته‌های خود را با تمام وجود در اختیار دانش‌آموزان خود قرار می‌دهد. کارمندی که بی‌هیچ چشم داشتی تنها برای رضای خدا، خدمت به خلق و سعادت کشورش تلاش می‌کند. رفته‌گری که شهر خویش را تمیز می‌کند تا مبادا پای کودکی بر روی پوست موزی بلغزد یا کثیفی شهر روح همشهریانش را آزار دهد و … همه و همه در زندگی ما تأثیرگذارند. همگی در حال احسان به ما هستند و اگر ما نیز جواب نیکی آنان را بدهیم نه تنها سعادت جامعه خویش را تضمین کرده‌ایم که انگیزه تلاش را در آنان تقویت نموده‌ایم.
اگر انسان همیشه به یاد داشته باشد که دیگران وظیفه ندارند برای او کاری انجام دهند و هر که هر آنچه انجام می‌دهد لطفی است که در حقش کرده است تلاش می‌کند الطاف آنان را جبران نماید و این‌چنین است که جامعه مسیر کمال را در پیش خواهد گرفت و زندگی‌ها شیرین‌تر می‌گردد

در روایتی زیبا از امام سجاد (علیه السلام) آمده است:

“حق كسى كه به تو نیكى كرده، این است كه از او تشكر كنى و نیكى اش را به زبان آورى و از او به خوبى یاد كنى و میان خود و خداى عزّوجلّ برایش خالصانه دعا كنى، هرگاه چنین كردى بى گمان در پنهان و آشكار از او تشكر كرده اى. سپس اگر روزى توانستى نیكى او را جبران كنى، جبران كن". (خصال، ص 568)

به راستی اگر “احسان” جایگزین “وظیفه” گردد، اگر هر یک از ما تنها برای رضای حضرت حق و شادی دل دیگران تلاش کنیم، اگر جواب نیکی دیگران را در اولین زمان ممکن بدهیم و اگر با هم زیستن را تمرین کنیم همه چیز زیباتر می‌گردد.

نتیجه

جواب احسان را تنها با احسان می‌توان داد. خدا، پدر، مادر، خواهر، برادر، معلم و … در حق ما خوبی‌های بسیار کرده‌اند که پاسخ این نیکی‌ها را باید با عملی بالاتر داد. اگر انسان همیشه به یاد داشته باشد که دیگران وظیفه ندارند برای او کاری انجام دهند و هر که هر آنچه انجام می‌دهد لطفی است که در حقش کرده است تلاش می‌کند الطاف آنان را جبران نماید و این‌چنین است که جامعه مسیر کمال را در پیش خواهد گرفت و زندگی‌ها شیرین‌تر می‌گردد.

پی نوشت ها:

[1]. تفسیر نمونه، ج‏23، ص: 171

[2]. همان.

نقش و اهمیت نماز در دین نشان دهنده عظمت و استحکام این حبل متین و ریسمان استوار میان زمین و آسمان است. ریسمان دیگر اعمال ارزشی برای صعود انسان به افق بلند سعادت کافی نیست; ولی نردبان نماز، افزون بر آن که به تنهایی وسیله عروج است، می تواند ثقل و سنگینی بقیه اعمال را نیز متحمل گردد. این حقیقت به جوهره نماز باز می گردد و با عدالت خداوند هیچ گونه ناسازگاری ندارد .

ماجرای نمازی که بر صورت صاحبش زده می‌شود

در ادبیات عرفانی و عبادی بین دو مفهوم «مقبول» و «صحیح» تفاوت بسیاری وجود دارد و هر کدام از این مفاهیم دارای مراتبی است .

...

نماز مقبول

«نماز مقبول» آن است که با خضوع و خشوع به‌جا آورده شود و آداب ظاهری و باطنی در آن مراعات شود. این نماز موجب تزکیة نفس و پاکی روح و روان می‌شود و تأثیر تربیتی و اخلاقی فراوانی دارد.

از این‌رو چنین نمازی را نماز اخلاقی نیز می‌گویند؛ نمازی که فرشتگان آن را با درخشندگی خاصی به پیشگاه خداوند متعال می‌برند و پروردگار عالم این نماز را می‌پذیرد.

نماز صحیح

نماز صحیح، موجب رفع تکلیف می شود و به سبب آن انسان در جهان آخرت مورد بازخواست قرار نمی‌گیرد. چنین نمازی را نماز فقهی نیز می‌گویند. نمازی که فرشتگان آن را در حالی که نورانیت و درخششی ندارد، به محضر ربوبی می‌برند و مورد قبول خداوند قرار نمی‌گیرد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند:

«ان من الصلوه لما یقبل نصفها و ثلثها و ربعها و خمسها الی العشرون ان منها لما یلف کما یلف الثوب الخلق فیضرب لها وجه صاحبها و ان ما لک من صلوتک الا ما اقبلت علیهه بقلبک ؛

بعضی از نمازها نیمی از آن پذیرفته می‌شود، بعضی، یک سوم آن، برخی یک چهارم و بعضی یک پنجم تا آنجا که برخی یک دهم آن قبول می‌شود و بعضی از نمازها همچون جامه کهنه پیچیده و بر صورت صاحبش زده می‌شود و نمازگزار بهره‌ای از نمازهایش نمی‌برد، مگر به اندازه‌ای که در هنگام خواندن آنها به خداوند توجه داشته است.»

در میان تعقیبات نماز ،‌تسبیح حضرت زهرا(سلام الله علیها) خیلی فضیلت دارد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: تسبیح جده‌ام حضرت زهرا(سلام الله علیها)، بعد از نمازهای روزانه، نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز برتر و محبوب‌تر است.

نمازی که با حضور قلب خوانده شود، ارزشمند و بسیار با اهمیت است. ممکن است در بعضی از نمازها شخص نتواند خشوع در آن را مراعات کند.

در چنین مواقعی نمازگزار با رعایت خضوع ظاهری و به‌جا آوردن مستحبات، نظیر گفتن اذان و اقامه و خواندن ذکرهای اضافه بر ذکر اصلی در رکوع و سجده‌ها که در رساله‌های عملیه و کتب ادعیه آمده است، می‌تواند قبولی نماز خود را فراهم آورد. نمازگزار می‌‌‌‌تواند بعد از نماز با ذکر صلوات بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)و خواندن تعقیبات؛ یعنی دعاهایی که بعد از نمازهای یومیه وارد شده است، بخشی از کاستیهای نماز خود را جبران کند. آن‌گاه آن نماز را به خداوند متعال عرضه نماید تا پروردگار با فضل و کرم خود آن را بپذیرد.

ذکری که از هزار رکعت نماز بالاتر است

در میان تعقیبات نماز، ‌تسبیح حضرت زهرا(سلام الله علیها) خیلی فضیلت دارد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: تسبیح جده‌ام حضرت زهرا(سلام الله علیها)، بعد از نمازهای روزانه، نزد من از هزار رکعت نماز در هر روز برتر و محبوب‌تر است.

در مورد تعقیبات نماز، از آیت‌الله حصه‌ای(ره) یکی از علمای اصفهان تشبیه زیبایی نقل شده است. ایشان نماز را به بادباک کاغذی تشبیه می‌کردند و می‌گفتند: وقتی بادبادک دنباله‌ نداشته باشد به آسمان نمی‌رود. نمازی هم‌ که تعقیب نداشته باشد به عالم ملکوت نمی‌رود.

چگونه نمازی مورد قبول خداوند واقع می شود؟

به طور کلی قبولی عبادات به خصوص نماز مراحل بلکه شرایطی دارد. زیرا: گاهی عبادت صحیح است ولی رشدآور نیست مثل دارویی که شفابخش نیست.

در آیات و روایات شرایط و مراحل قبولی عبادات شش چیز ذکر شده که عبارتند از:

۱- شرط اعتقادی؛ ۲ -شرط ولائی؛ ۳ – شرط اخلاقی؛ ۴ – شرط اقتصادی؛ ۵ – شرط اجتماعی؛ ۶ – شرط بهداشتی.

شرط اعتقادی:

نمازگزار باید ایمان به خدا داشته باشد. قرآن در سوره نحل آیه ۹۷ می‏فرماید: «عمل صالح از زن و مرد با ایمان است که موجب زندگی پاک می‏شود.» و در سوره مائده آیه ۹۳می‏فرماید: «نداشتن ایمان مایه بی ثباتی اعمال است.»

شرط ولائی:

یعنی برخورداری از ولایت و رهبری صحیح و آسمانی همچون امام علی بن ابی طالب(علیه السلام) و فرزندان آن حضرت که همه بندگان خدا و بندگی‏ها، نماز، حج و جهاد را در مسیر الهی قرار می‏دهد و به آنها جهت شایسته می‏بخشد. در حدیث است که امام باقر(علیه السلام) فرمود: «کسی که به خدا ایمان دارد و عبادت‏های طاقت فرسا انجام می‏دهد ولی امام لایقی از طرف خدا ندارد ، تلاش بی‏فایده است.»

شرط اخلاقی(تقوا):

خدا تنها از اهل تقوا می‏پذیرد مثل داستان فرزندان حضرت آدم که هر دو قربانی کردند؛ ولی قربانی یکی پذیرفته شده و دیگری نه.

شرط اقتصادی: ادای حق مردم؛

ادای حقوق محرومان در درجه‏ای از اهمیت است که گاهی قبولی عبادت بستگی به آن دارد. پرداختن زکات با داشتن درآمد مشروع از این نمونه‏هاست. امام رضا(علیه السلام) فرمودند: «هر کسی نماز بخواند ولی زکات نپردازد نمازش قبول نمی‏شود.»

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «نماز فرزندانی که با خشم به پدر و مادر خود نگاه می‏کنند ،قبول نمی‏شود گرچه والدین، نسبت به آنان کوتاهی و ظلمی کرده باشند .»

شرط اجتماعی:

خیرخواهی نسبت به دیگران، حفظ پیوندهای اجتماعی و اخوت میان مسلمانان و روابط شایسته و نیکو میان پیروان اسلام حایزاهمیت است.

شرط خانوادگی:

خوشرفتاری در امور خانوادگی و رعایت حقوق متقابل زن و شوهر، فرزند و پدر و نیز همسایگان را چنان مهم دانسته که بی‏توجهی به آنها گاهی باعث بطلان عبادات می‏گردد.

در این زمینه امام صادق(علیه السلام) فرمود: «نماز فرزندانی که با خشم به پدر و مادر خود نگاه می‏کنند، قبول نمی‏شود گرچه والدین، نسبت به آنان کوتاهی و ظلمی کرده باشند.»

همچنین پیامبر اسلام(ص) فرمود: «هر کس زن بد رفتار و اذیت کننده‏ای داشته باشد، خداوند نماز و کارهای نیک آن زن را نمی‏پذیرد، مرد نیز چنین است.»

آری وقتی ما از نردبان نماز به معراج می‏رویم که پایه‏های آن روی زمین محکم باشد؛ ولی اگر روی یخ لغزنده یا زمین سست قرار داده شود بالا رفتن را مشکل یا غیر ممکن می‏سازد. پس قبولی عبادات به خصوص نماز با شرایط و مراحل ذکر شده امکان‏پذیر است.

نشان قبولی

در حدیث است که امام صادق(علیه السلام) فرمود: « هر کس دوست دارد بداند نمازش قبول شده یا نه ببیند که آیا نمازش او را از گناه و زشتی باز داشته یا نه، پس هر قدر که نمازش او را از گناه بازداشته به همان اندازه نمازش قبول شده است.»

منبع : islamquest.net

ذکر صلوات بر محمد و آل محمد(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) از اذکاری است که روح متعالی بشر به آن نیازمند است. اما آن‌چه که در این نوشتار مطرح شده، گوشه‌ای از فضایل و فواید صلوات از منظر قرآن، احادیث و… می‌باشد.

طریقه گفتن صلوات در احادیث بی‌شماری مطرح شده و ذکر تمامی آن از حوصله این نوشتار خارج است، لذا به یکی از آن‌ها اشاره می‌کنیم: پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) درباره صلوات کامل فرمودند: هرگز برای من صلوات ناقص نفرستید! اصحاب گفتند: صلوات ناقص چگونه است؟ فرمودند: این‌که فقط بگویید: «اللهم صلی علی محمد» بلکه صلوات کامل آن است که بگویید: «اللهم صلی علی محمد و آل محمد».[1]

سؤالی که در این‌جا مطرح است، این است که در چه زمانی و مکانی لازم است صلوات بفرستیم؟ آن‌چه از احادیث استفاده می‌شود،

ذکر صلوات در همه زمان‌ها و مکان‌ها توصیه شده و مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. در هر جایی که اسم مبارک پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به میان آید، چه آن‌که خودش به زبان جاری کند و یا از دیگری بشنود، که در چنین مواردی فرستادن صلوات لازم است.

2. هرکلامی که دارای رتبه و مقامی باشد همانند خطبه‌ها که مشتمل بر حمد و ثنای الهی باشد و اگر صلوات به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نباشد، ابتر و مقطوع از خیر و برکت خواهد بود.

3. در ابتدای وضو ذکر صلوات بسیار نیکو خواهد بود.

4. در وقت مرور به مسجد، ذکر صلوات بسیار پسندیده است.

5. در تعقیب همۀ نمازها عموما و در تعقیب نماز مغرب و صبح خصوصا ذکر صلوات تاکید شده است.

6. پیش از شروع دعا و نیایش.

...

7. بعد از فراغ از دعا.

8. در هر شب فرستادن صلوات نیکو است.

9. در عصر روز پنج‌شنبه.

10. شب جمعه.

11. روز جمعه.بعد از عطسه‌زدن خود یا دیگری.

12. در موقع ذکر پروردگار عالم، ذکر صلوات گفته شود.

13. در وقت بوییدن گل‌ها و ریحانه‌ها.

14. در روز مبعث و ماه رجب.[2]

هر چند فضیلت ذکر و یاد محمد و آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و فواید صلوات که در احادیث مطرح شده، قابل شمارش نیست، ولی در این‌جا به صورت خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. تخلق به اخلاق الهی است، چون خداوند در قرآن صلوات فرستاده است، ما نیز تبعیت کرده و صلوات می‌فرستیم.

3. صلوات و استغفار ملائکه را به همراه دارد؛ پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این رابطه فرمودند: «جبرئیل نزد من آمد و گفت: حق‌تعالی می‌فرماید: هربنده‌ای که بر تو صلوات فرستد، هفتاد هزار ملک بر او صلوات می‌فرستند و هر که هفتاد هزار ملائکه بر او صلوات فرستد از اهل بهشت خواهد بود».[3]

4. حاجت روا شدن؛ از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «صلوات فرستادن شما بر من، باعث روا شدن حاجت‌های شماست و خدا را از شما راضی کرده و اعمال شما را پاکیزه می‌گرداند».[4]

5. خلاصی از دشواری‌ها؛ در روایتی نقل شده است: «بنی‌اسرائیل با ذکر صلوات بر محمد و آل او از مشکلات و دشواری‌های فرعون، از سختی و بی‌گاری‌هایی که از سوی عمال فرعون مقرر شده بود نجات می‌یافتند، بنی‌اسرائیل بر اثر کار اجباری فرعون، از پای در می‎آمدند تا آن‌که از سوی خدا، به موسی وحی شد که به آنان (بنی‌اسرائیل) صلوات بر محمد و آل محمد را تعلیم داده تا موجب تخفیف در سختی‌های آنان شود».[5]

6. گناهان را از بین می‌برد, امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: «هرکس نتواند کفارۀ گناهانش را بپردازد، باید بر محمد و آلش درود فراوان بفرستد، چرا که آن گناهان را منهدم می‌سازد».[6]

7. افضل اعمال در قیامت؛ امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «در قیامت هیچ عملی برتر و گرامی‌تر از صلوات بر محمد و آل او نیست».[7]

8. باعث روشنی قبر میشود؛ از پیغمبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده است: «بر من بسیار درود بفرستید، چرا که برای درود فرستنده نوری است در قبر، نوری است بالای صراط و نوری است در بهشت».[8]

9. صلوات محافظت از آتش دوزخ؛ امام صادق(علیه‌السلام) به «صباح بن سبابه» فرمود: «می‌خواهی به تو چیزی یاد دهم که روی تو را از گرمی آتش جهنم نگاه دارد؟» راوی عرض کرد: بلی. فرمود: «بعد از نماز صبح صد مرتبه بگو: (اللهم صلی علی محمد و آل محمد) حق تعالی صورت تو را از آتش حفظ می‌کند».[9]

10. ثواب صلوات قابل شمارش نیست؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و آله) فرمودند: «در شب معراج، چون به آسمان رسیدم، ملکی را دیدم که هزار دست داشت و در هر دستی هزار انگشت. آن ملک به کمک دست‌ها و انگشتانش مشغول حساب کردن و شمارش بود؛ از جبرئیل که مرا همراهی می‌کرد پرسیدم: این ملک کیست؟ و چه چیزی را حساب می‌کند؟ جبرئیل گفت: این ملک، موکل به دانه‌های باران است. او محاسبه می‌کند که چند قطره باران از آسمان به زمین نازل شده است.
پس من به آن ملک گفتم: آیا می‌دانی که از آغاز آفرینش دنیا تا کنون، چند قطره باران به زمین نازل شده است؟ گفت: یا رسول‌الله قسم به آن خدایی که تو را به حق فرستاده، علاوه بر این‌که می‌دانم تاکنون چند قطره باران نازل شده، بلکه محل نزول آن‌ها را نیز به تفکیک می‌دانم و از تعداد قطره‌های باران نازل شده بر بیابان، معمور، بستان، شوره‌زار و قبرستان هم اطلاع دقیق دارم. حضرت فرمودند: من از این همه دقت در حفظ شمارش باران در تعجب شدم. آن‌گاه ملک گفت: یا رسول الله، با وجود این همه دقت و دست و انگشتان برای شمارش، هنوز در محاسبه یک چیز، ناتوان ماندم. پرسیدم: کدام چیز؟ گفت: قومی از امت شما که وقتی اسم مبارک شما بشنوند صلوات می‌فرستند و من قدرت محاسبه ثواب آن صلوات را ندارم.[10]

———————————–
پی‌نوشت:
[1]. صواعق، ابن حجر، ص144.
[2]. بحار، ج85، ص 108.
[3]. جامع‌الاخبار، ص 59.
[4]. آثار و برکات صلوات، ص 47.
[5]. پرورش روح، ج 2، ص 353.
[6]. مصابیح الدجی، ص 419.
[7]. وسایل الشیعه، ج4، ص 28.
[8]. مستدرک، ج5، ص 323.
[9]. آثار و برکات صلوات، ص 34.
[10]. منازل الاخرة، ص 74-75.

این امر بر کسی پوشیده نیست که همسر خوب یکی از بزرگترین نعمت های خداوند متعال است که باعث آرامش و سعادت ما می شود. در همین زمینه پیامبر خدا صلی الله علیه وآله می‌فرمایند: «مِن سَعادَةِ المرءِ‌الزُّوجَةُ‌الصالحة؛(1) از سعادت مرد،‌ داشتن همسر صالح است.»

از آنجا كه انسان هر چه بیش‌تر نسبت به همسر شایستة خویش شناخت و معرفت داشته باشد رضایتش از وی بیش‌تر می‌شود، نیاز داریم كه ویژگی ها و صفات یک همسر خوب و شایسته، در فصلی مستقل مورد بحث و كاوش قرار گیرد.

1. ایمان و تدین

قال رسول الله صلی الله علیه وآله: «مَن تَزَوَّجَ اِمرَأَةً لا یَتَزوَّجَها اِلّا لِجَمالِها لَم یَرَ فیها ما یُحِبُّ وَ مَن تَزَوَّجَها لِمالِها لا یَتَزِوَّجَها اِلّا لَهُ وَ‌كَلَهُ اللهُ اِلیهِ، فَعَلَیكُم بذاتِ الدّین(2)؛ هر كه با زنی به خاطر زیباییش ازدواج كند دلخواه را در او نبیند و هر كه با زنی به خاطر مال و ثروتش ازدواج كند خداوند او را به همان مال و ثروت واگذارد پس بر شما باد به ازدواج با زنان متدین».

وقتی به این حدیث نورانی دقت می کنیم گیر بسیاری از زندگی های از هم پاشیده این روزها را می بینیم ، بعضی از جوانان برای مال و ثروت طرف مقابل ازدواج میکنند و بعد از گذشت چند صباحی می بینند این زندگی خیلی جدی تر از این حرف هاست و تاب تحمل همدیگر را ندارند و و جدا می شوند ، اما کسی که دیانت و معنویت را اساس انتخاب خود قرار می دهد هر روز بیش از پیش احساس خوشبختی می کند البته به شرطی که ایمان ها واقعی باشد و فقط برای ظاهر سازی نباشد که آن هم خود ماجرایی دیگر است .

2. اصالت و فرهنگ خانوادگی

پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله فرمودند: «إیَّاكُمْ وَ خَضْرَاءَ‌الدِّمَنِ؛(3) از سبزه‌هایی که در زباله‌دانی می‌رویند،‌ بپرهیزید.» سوال شد یا رسول الله! خضراء الدمن چه كسی است؟ فرمودند: «زن خوش سیمایی كه در خاندان و خانواده‌ای پست، تولد یافته باشد.»
با توجه به این رهنمود رسول گرامی اسلام، همسر انسان باید در خانواده‌ای با اصالت و با فرهنگ رشد كرده باشد تا فطرت پاك و خدادادیش دچار تغییرات محیطی و رذائل حاكم بر چنین خانواده‌هایی نشود. البته پیداست كه مراد از خانواده پست،‌ خانواده‌ای است كه از مزایای انسانی مانند عقل، فهم، ادب، اندیشه، جوانمردی و دین‌داری بی‌بهره باشند؛ نه از مال و ثروت.
پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله فرمودند: هر كه با زنی به خاطر زیباییش ازدواج كند دلخواه را در او نبیند و هر كه با زنی به خاطر مال و ثروتش ازدواج كند خداوند او را به همان مال و ثروت واگذارد پس بر شما باد به ازدواج با زنان متدین»

نبی مكرم اسلام صلی الله علیه وآله در حدیثی می‌فرمایند: «تَزَوَّجُوا فِی الحجزِ الصّالِحِ، فَإِنَّ العِرقَ دَسّاسٌ(4؛ با خانواده خوب و شایسته وصلت كنید زیرا خون اثر دارد (اخلاق پدران به فرزندان منتقل می‌شود.).» این روایت به قدری گویا و روشن است كه نیازی به هیچ گونه توضیح ندارد.

3. كم‌خرج و کم مهریه

از جمله صفات پسندیده همسر صالحه و شایسته انسان، كم‌خرج بودن و رعایت اقتصاد در هر شرایطی از زندگی است. این تعادل در اقتصاد می‌تواند در جاهای مختلفی خود را نشان دهد. كسی كه به مشقت افتادن همسر خود را نمی‌خواهد، همسری با خیر و بركت است. امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرمایند: «مِن بَرَكَةِ الْمَرْأَةِ خِفَّةُ مّئُونَتِها؛(5) از بركت زن كم خرج بودن او است.» البته این موضوع به صورت عملی نیز به اثبات رسیده است كه به هر اندازه چشم و هم‌چشمیها و ولخرجی ها كم‌تر باشد، صمیمیت و خوشبختی یك خانواده هم بیش‌تر است.

این موضوع، می‌تواند مصداق های مختلفی را در بر گیرد كه از آن جمله، در میزان مهریه قابل بررسی است. اگر مهریه همسر، مناسب با شأن و منزلت واقعی وی باشد می تواند نقش فزاینده‌ای در میزان مناسبات زوجین ایفا كند همچنان كه نبی مكرم اسلام صلی الله علیه وآله فرموده‌اند: «اَفضَلُ نِساءِ اُمَّتی اَصَبَحُهنَّ وَجهاً وَ اَقَلَّهُنَّ مَهراً؛(6) بهترین زنان امت من، خوبروترین و كم مهریه‌ترین آنها است» یا در نقطه مقابل آن امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «اَمّا شُوْمُ المَرْأةِ فَكَثْرَةُ مَهْرِها(9)؛ شومی و ناخجستگی زن، زیاد بودن مهریه‌اش است.»

پی نوشت ها:

1) اصول کافی، شیخ کلینی،‌ چاپ 8 جلدی،‌ دار الکتب الاسلامیة، ج 5، ص 337، ح 4
2) التهذیب، شیخ طوسی،‌ دار الکتب الاسلامیه،‌ تهران، چاپ چهارم، ج 7،ص 399، ح 1
3) من لا یحضر الفقیه، شیخ صدوق،‌ قم، 1403 هـ . ق، ‌جامعه مدرسین،‌ ج 3، ص 391، ح 4377
4) مكارم الاخلاق، حسین بن طبرسی، ‌شریف، ‌قم، رضی، ص 197.
5) كافی، ج 5، ص 564، ح 37.

6) كافی، ج 5، ص 324، ح 4، فقیه، ج 3، ص85، ح 4356؛ تهذیب، ج 7، ص 404، ح 24