❀✿Taranoum✿❀

امام باقر ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايند: جُعِلَتْ لها في الارض اربعة انهار: الفرات و نيل مصر و نهروان و نهر بلخ؛ چهار نهر فرات، نيل، نهروان و بلخ در روي زمين براي حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ قرار داده شده است.(1)

و همچنين در حديث ديگر آمده كه: امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند: مهريه حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ در آسمان يك پنجم دنيا و ثلث بهشت و چهار رود از رودهاي دنيا. فرات، نيل، نهروان و بلخ مقرر شده و در زمين هم مهر السنة يعني پانصد درهم بوده است.(2)
بنابراين معني «آب مهريه زهر است» ، عبارت از، آب رود هايي است كه خداوند متعال آنها را به عنوان مهريه در روي زمين براي آن حضرت قرار داده و چون كه اين چهار رود آب هاي زيادي در ذخيره دارند، بدين لحاظ تعبير به «آب مهريه زهر است» مي كنند.

پی نوشت‌ها:
1. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج 43، ص 113، حديث 34.
2. رسولي محلاتي، سيد هاشم، زندگاني حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ دهم، 1381، ص49.

شکر نعمت، نعمت افزون کند،هر آنچه از حرکت به کمال می ‌رسد آئینی دارد و طبق قوانین خاصی پیش می ‌رود.

یک دانه گندم، هسته ی هلو، تخم پرنده از راه حرکت، رشد و نمو می‌ کند و کم‌کم به کمال مقصود خود می ‌رسد.

هر کدام از این موجودات در شرایط مساعد، مسیر کمال خود را طی می‌ کند. مثلاً دانه سالم گندم در خاک حاصل خیز، نور کافی، اکسیژن، آب مناسب جوانه می‌ زند، ریشه می ‌دهد سر از خاک بیرون می ‌آورد و رشد می‌ کند تا تبدیل به سنبله گندم می ‌شود.

هر موجودی قابلیت و استعداد کمال را دارد اما اگر زمینه ‌های این حرکت مساعد نباشد، رشد متوقف می‌ شود. خاک نامرغوب، آب ناسالم، فقدان نور خورشید موانع مهمی بر سر راه این گیاه می ‌باشند.

انسان نیز برای رسیدن به رشد، نیاز به شرایط مساعد دارد که در صورت فقدان هر کدام از شرایط مناسب، این رشد و حرکت ناقص می‌ ماند و ثمر و میوه‌ای به نام انسان کامل و متعالی نمی ‌دهد.

...

کمال انسان

گوهر ناب وجودی انسان در معدن جسم و جان او به ودیعه گذاشته شده است و هدف نهایی خلقت انسان، کمال، پرورش و رشد استعدادهای الهی است.

صفات الهی که در روح اوست باید شناخته شوند و به عرصه ظهور و بروز برسند. من عرف نفسه فقد عرف ربه.

اسماء الحسنی الهی که در روح انسان است باید فعال شوند و قوه‌ ها به فعلیت برسند. یعنی تمام صفات الهی مانند: علم، قدرت، عفو، بخشش زمینه ‌های رشد.

همچنان که نور خورشید، آب سالم، خاک حاصلخیز زمینه ‌های مساعد رشد گیاه هستند برای رشد روح و کمال انسان نیز زمینه ‌های مساعد لازم است تا روح او به تعالی برسد.

اطاعت و فرمانبرداری خدا، انجام واجبات و مستحبات زمینه رشد روح انسان است.

امام علی (علیه السلام) در دعای کمیل می ‌فرماید: (قَوَّ علی خدمتک جوارحیٰ)

«خدایا نیرو و توان مرا در راه خدمت به خودت قرار ده.»

چرا که خدمت به خدا نیروها و توان انسان را فعال می ‌سازد. خداوند در قرآن شکر نعمت را مهمترین عامل رشد و کمال بیان می ‌دارد، اما نه به آن معنایی که ما تاکنون تصور می‌کردیم.

اگر افراد اجتماع به تقویت روحیة شکرگزاری در خویش بپردازند، به این معنا که در برابر خدمت دیگران از آنان سپاسگزاری نمایند، دل های افراد به یکدیگر نزدیک می ‌گردد و افراد تشویق به خدمت رسانی به همنوعان خویش می‌ گردند

شکر نعمت تنها گفتن ذکر الحمدلله رب العالمین نیست، بلکه استفاده صحیح و درست از نعمت ‌های الهی در مسیر اطاعت و فرمانبرداری از خداوند است.

اگر از نعمت چشم و گوش و اعضاء و جوارح و هوش و حافظه در راه بندگی خدا استفاده کنیم، علاوه بر آنکه باعث رشد و شکوفایی تمام استعدادهای نهفته آن می‌ شود، سرعت ما در پیشرفت و موفقیت صد افزون می‌ کند چنان که آب سالم پای درخت سیب باعث رشد و بارور شدن آن می ‌گردد.

قُلْ هُوَ الَّذِی أَنشَأَكُمْ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِیلًا مَّا تَشْكُرُونَ (ملک /23)

بگو اوست آن كس كه شما را پدید آورده و براى شما گوش و دیدگان و دل ها آفریده است چه كم سپاسگزارید.

نماز، روزه، ترک گناه، همه و همه در رشد و کمال انسان مانند نورخورشید، آب، خاک حاصلخیز برای رشد گندم و همه نباتات عمل می‌ کند.

صراط مستقیم

مسیر درست بندگی اصل صراط مستقیم است که باعث پیشرفت و شکوفایی استعدادهای انسان ‌ها و رسیدن به خدا می‌ شود؛ همچنانکه کاشتن بذر گندم در خاک سخت آن را می ‌پوشاند و مانع رشد آن می‌ شود. بیراهه ‌ها نیز گوهر ناب انسان را آلوده و تخریب می ‌کند. گناهان و معاصی موانع بزرگی بر سر راه انسان قرار می‌ دهند که مانند شوره‌زار و مرداب عمل می ‌کنند.

وَقَلِیلٌ مِّنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ

و از بندگان من اندکی سپاسگزارند

خداوند به زیبایی می ‌فرماید: اکثر مردم نیروهای خود را در راه درست بکار نمی ‌گیرند و همین باعث هدر دادن سرمایه عمر، مال، جوانی، زیبایی و جان است؛ چرا که هر کس سرمایه‌ های خود را در مسیر صحیح به کار گیرد، سرمایه‌اش فزونی و رشد و توسعه می یابد.

وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِیدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ (ابراهیم /7)

و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر واقعاً سپاسگزارى كنید [نعمت] شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسى نمایید قطعاً عذاب من سخت‏ خواهد بود.

شکر نعمت، نعمت افزون کند کفر نعمت از کفت بیرون کند

راه اصلی ازدیاد نعمت و رشد و کمال، همان راه بندگی است که چونان خاک حاصلخیز برای بذر گیاه عمل می‌ کند.

آیا تاکنون دیده‌اید کسی سرمایه ی مادی‌اش را در راه درست خرج کند، درحالی که خمس و زکات بدهد و خسارت سنگینی به او وارد شود؟ یا افرادی که برای اهل‌ بیت مال و سرمایه ی خود را هزینه می‌ کنند دچار خسران و نابودی شوند؟

إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا

ما راه را به او نشان دادیم خواه شاكر باشد و پذیرا گردد یا ناسپاس. (انسان /3)

خداوند در این دنیا دو راه قرار داده است که انسان ها با اختیار هرکدام را بخواهند انتخاب می‌ کنند:

1 ـ مصرف صحیح نعمت‌ ها در مسیر اصلی خود.

2 ـ هدر دادن نیروها و نعمت ‌ها در بیراهه‌ ها و انحرافات.

شکر نعمت,برکات شکر

آثار و برکات شکر

آثار فردی آن شامل آثار دنیوی و اخروی است و آثار دنیوی آن عبارتند از فراوانی نعمت، کسب فضائل اخلاقی و دوری از زشتی ها، دوام و ثبوت نعمت، ایمن بودن از انواع بلاها. و آثار اخروی شامل، کسب پاداش الهی و دوری از عذاب اخروی است.

اما آثار اجتماعی شکر این است که اگر همة افراد جامعه تمام نعمت هایی که در دسترس دارند را ببینند و استفاده بهینه از بکنند، می ‌توانند با برنامه ‌ریزی دقیق مسائل و مشکلات اجتماعی موجود را برطرف کنند. نکته ی مهمّی که در اجتماع مۆثر است، این است که نعمت ها اظهار شود.

افراد اجتماع باید برای بهره‌ گیری بهتر از نعمت ها، خود را به اظهار نعمت ها در جامعه عادت دهند. اگر بازگو کردن نعمت ها به عنوان شکر و سپاس الهی و نه به عنوان افتخار برتری ‌جویی انجام گیرد، علاوه بر اینکه انسان را در مقام عبودیّت پروردگار تکامل می ‌بخشد و اثرات مثبت اجتماعی دارد، در روح و جان انسان نیز اثر آرام‌ بخشی می ‌گذارد.

راه اصلی ازدیاد نعمت و رشد و کمال، همان راه بندگی است که چونان خاک حاصلخیز برای بذر گیاه عمل می‌ کند

بنابراین به نظر می‌ رسد که اگر افراد اجتماع به تقویت روحیة شکرگزاری در خویش بپردازند، به این معنا که در برابر خدمت دیگران از آنان سپاسگزاری نمایند، دل های افراد به یکدیگر نزدیک می ‌گردد و افراد تشویق به خدمت رسانی به همنوعان خویش می‌ گردند.

از جمله آثار دیگر شکر آثار فرهنگی است. فردی که از نعمت های خداوند که در اختیارش است، استفاده می ‌نماید و شکر آنها را به جای می ‌آورد، یعنی توانسته تواضع و فروتنی را در خود تقویت کند و با این خصوصیّت اخلاقی بالا در اجتماع حاضر می‌ شود و نسبت به تمام کسانی که در اطرافش هستند و به نوبه‌ای او را در ادای امر زندگی کمک و یاری می‌ کنند سپاسگزاری می ‌کند و با این رفتار خوب خود، روابط اجتماعی سالم را در جامعه رشد می ‌دهد و فرهنگ جامعه را رو به ترقی و رشد می‌ برد و با تمام وجود باور دارد که شکرگزاری از زحمات و خدمات مخلوق نیز، راهی برای تشکر و قدردانی از خداوند است.

در نتیجه در برابر اعمال مردم هر چند کوچک باشد، از آنها تشکر و قدردانی می‌ کند و با این کار خود، روحیه ی خدمتگزاران در اجتماع را بالا می ‌برد.

فردی که خود را در قبال هر نوع نعمتی اعم از نعمت های مادی و معنوی مسئول دانسته و هم زمان، غنای طبع هم در او رشد کرده باشد، هیچ‌ گونه توقّعی از دیگران ندارد و به هیچ وجه حاضر نمی‌ شود که بار مسئولیّت خود را به دوش دیگران بیندازد، بلکه فردی مسئولیت پذیر و انجام وظیفه می‌ کند که این عملکرد او عکس ‌العمل متقابل را به همراه دارد؛ یعنی دیگران نیز از او توقعی برای انجام کارهای خود ندارد.

منابع:

تفسیر نمونه – آیة الله مکارم شیرازی
مقاله مفهوم شکر نعمت در قران –زهرا غیور

حکمت تکرار نماز از زبان آیة الله بهجت، آیة الله بهجت(ره) به نکته دقیقی اشاره می کنند که ممکن است این نکته پرسش و شبهه ی بسیاری از آدم ها باشد. این که چه حکمتی در تکرار نماز نهفته است. چرا ما هر روز این آیه ها و سجده ها و رکوع ها را تکرار می کنیم. هر روز این سلام های ثابت را می فرستیم. اما پاسخ این گونه است: “شاید حکمت تکرار نماز - علاوه بر تثبیت - سیر باشد؛ به این نحو که هر نمازی از نماز قبلی بهتر، و نماز قبلی زمینه‎ساز نماز بعدی باشد.”

بزرگان اهل معنا و معرفت و شخصیت های قرآنی و معنوی توجه شایانی به اهمیت نماز داشته اند و این موضوع البته مایه تعجب نیست. وقتی از زبان معصوم علیه السلام می شنویم و می خوانیم که نماز، معراج مومن است پس شگفت آور نخواهد بود که شخصیت های شیعه بارها به این اصل مهم و عمود خیمه مسلمانی توجه نشان دهند.

عارف بالله، آیة الله بهجت ره نیز از جمله شخصیت هایی است که به مناسبت های مختلف در دیدارهایشان با مشتاقان عالم معنا و معرفت از جمله تقاضا برای موعظه و پند نکات دقیق و مهمی در باره نماز ارائه می کنند.

...

در بیانی ایشان پیرامون نماز فرموده اند:

“وقتی بنده از پیشگاه مقدس حضرت حق باز می‎ گردد، اولین چیزی را که سوغات می ‎آورد، سلام از ناحیه او است. در دعای مسجد کوفه آمده است: «اَللهُمَّ اَنتَ السَّلامُ، وَ مِنکَ السَّلامُ، وَ اِلیکَ یَرجِعُ، وَ یَعُودُ السُّلامُ، حَیِّنا رَبَّنا مِنکَ السَّلام؛ خداوندا، تو خود سلامی و سلام از ناحیه تو است و به سوی تو باز می‎ گردد. پروردگارا، ما را به سلام از ناحیه خود تحیّت گوی!”

حقیقت آن است که نماز در اصل یک سفر و عروج معنوی و روحانی است. گشت و گذاری در سپهر جان و هنگامی که عبد مخلص از این سفر روحانی بر می گردد، مثل هر سفر محسوس دیگری چیزهایی با خود می آورد و دستاوردهایی از سفر خود دارد.

حقیقت آن است که نماز در اصل یک سفر و عروج معنوی و روحانی است. گشت و گذاری در سپهر جان. هنگامی که عبد مخلص از این سفر روحانی بر می گردد، مثل هر سفر محسوس دیگری چیزهایی با خود می آورد و دستاوردهایی از سفر خود دارد

به تعبیر عامه با خود از سفر سوغاتی می آورد اما این سوغاتی چیست؟

از منظر آیت الله بهجت این سوغاتی، سلامی از جانب خدا و ناحیه الله است. نمازگزار نماز خود را با سلام و تحیت و درود تمام می کند که از ناحیه خداست و به سوی او بر می گردد.

بالاترین لذت ها در نماز جمع شده است

“نماز، جامی است از اَلَذّ لذایذ که چنین خمری خوشگوار در عالمِ وجود نیست! نماز ، اعظم مظاهر عبودیّت است که در آن، توجه به حقّ می ‎شود.

تمام لذت ‎ها روحی است و آنچه از لذات که در طیب [عطر] و یا از راه نساء به صورت حلال تکویناً مطلوب است، بیش از آن و به مراتب بالاتر، در نماز است… اما اگر کسی با وجود این همه مشوِّقات از قرآن و اخبار برای سیر و کمال، از آنها بهره ‎مند نشود، در عقل او خلل است. نماز خواندن برای اهلش مانند حلوا خوردن است؛ لذا از نماز خواندن، خسته نمی‎ شوند. “

در واقع این بیان به ظرایف زیبایی اشاره می کند که عموماً مبتلابه و دامنگیر عامه است. این که امکان دارد و محتمل است که بسیاری حظ و التذاذی از نماز خواندنشان نبرند و صرفاً برای این که یک تکلیف مشقت بار دینی را بجا بیاورند از رختخواب کنده شوند و سر سجاده بنشینند اما اگر نمازگزار حقیقی و اهل، سر سجاده بنشیند در واقع سر سفره نشسته است و همان التذاذی را که اهل دنیا از خور و خواب می برند و خوردن را نه به عنوان یک امر مشقت بار که به عنوان امر شادی آور و لذت بخش دنبال می کنند او نیز نماز را به مثابه امری شادی آور و لذت بخش دنبال می کند.

چه رمزی در این تکرار نهفته است؟

چرا ما هر روز این آیه ها و سجده ها و رکوع ها را تکرار می کنیم؟ هر روز این سلام های ثابت را می فرستیم؟

مطلب اول: ما همه روزه خود را با آب شستشو می ‌دهیم و مراقب هستیم که آلودگی بر بدنمان ننشیند. آیا تا به حال کسی به ذهنش خطور کرده که آب برایم تکراری شده؟!

در روایات از نماز به عنوان نهری یاد شده که روزی پنج بار روح و روان خود را با آن شستشو می‌ دهیم. طبیعی است که وقتی کسی از نماز به عنوان کاری تکراری و بدون فایده یاد می ‌کند، در واقع از فایده ‌ی نماز که همان شستشوی روح و روان است در غفلت است.

مطلب دوم: ما انسان‌ ها در زندگی روزمره بارها به دیگران سلام می ‌دهیم و از زحمات آن ها تشکر می‌ کنیم. بارها به دیگران ابراز محبّت می ‌کنیم و از کارهای خوبشان تقدیر و تشکر می‌ کنیم. آیا می ‌توان گفت این کارها تکراری شده؟!

درست است که تقدیر و تشکرها با الفاظی تکراری واقع می ‌شوند؛ اما هر تقدیر و تشکری روحی مخصوص به خود دارد و در این روح هیچ تکراری وجود ندارد. نماز، در واقع تشکر از نعمت‌ های پی ‌در ‌پی الهی، بهانه‌ ای برای ابراز محبّت به خدای یکتا و نیز مدح و ثنای او می‌ باشد. هر چند الفاظ نماز تکراری است؛ امّا روح نماز برای نمازگزارِ واقعی، هیچ وقت تکراری و خسته ‌کننده نخواهد بود.

مطلب سوم: “شاید حکمت تکرار نماز (الفاظ آن) - علاوه بر تثبیت - سیر باشد؛ به این نحو که هر نمازی از نماز قبلی بهتر، و نماز قبلی زمینه‎ ساز نماز بعدی باشد.”

حضرت رسول (صلی الله و علیه وآله) است که اگر هر دو روز یک مسلمان مثل هم باشد - فردای او بهتر از امروزش نباشد - او دچار خسران شده است.

اگر نمازگزار حقیقی و اهل، سر سجاده بنشیند در واقع سر سفره نشسته است و همان التذاذی را که اهل دنیا از خور و خواب می برند و خوردن را نه به عنوان یک امر مشقت بار که به عنوان امر شادی آور و لذت بخش دنبال می کنند او نیز نماز را به مثابه امری شادی آور و لذت بخش دنبال می کند

اگر مصداقی به این بیان نورانی رسول مکرم اسلام صلوات الله علیه توجه کنیم مسلماً مهم ترین نشانه احتراز از این اتفاق، این است که نماز های یک مسلمان رو به صعود باشد. همان طور که گفته شد مانند نردبامی که شخصی از آن به سمت بالا صعود می کند. اگر آن شخص هر روز در یک پله از نردبان در جا بزند دچار خسران شده است و اگر روز بعد پایش را به جای گذاشتن بر پله بالاتر بر پله پایین تر بگذارد دچار خسران عظیم تری شده است.

نماز هم این گونه است. ما نمازها را تکرار می کنیم مثل کسی که بر نردبانی قرار گرفته و پاهایش را از روی پله ای به پله ای دیگر می گذارد و حکمت این تکرار همان حکمت تکرار حرکت بر روی نردبان است. ما این حرکت را تکرار می کنیم نه به معنای آن که پایمان را بر همان جای پای پیشین بگذاریم بلکه تکرار می کنیم که نماز روز فردایمان کامل تر از نماز امروزمان باشد.

به عبارتی دیگر و بهتر:

نماز تكرار نیست؛ شاید در ظاهر تكرار باشد ولی در باطن هر نمازی مانند یك پله از نردبان است كه با هر وعده، پله ای به خدا نزدیك تر می شویم پس پله اول و آخر نردبان خیلی با هم متفاوتند.

و نکته آخر:

اگر شما باز هم می گویید: نماز یک عمل تکراری است، باید بدانیم هر تكراری بیهوده نیست، تكراری ترین عمل آدمی در طول حیات خوردن و آشامیدن است كه هیچ انسان عاقلی آن را زائد نمی داند بلكه آن را برای حفظ سلامت و تندرستی لازم و واجب می داند؛ و نماز ورزش و تغذیه ی روح می باشد كه برای پرورش روح و سوخت و ساز مواد زائد و رذائل اخلاقی لازم و واجب است.

منابع: خبرگزاری شبستان /حوزه /سایت هم اندیشی دینی

دعا جهت فراخی روزی

از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام منقول است : هر کس با ایمان را روزی تنگ شود هفت بار سوره مبارکه مریم را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بخواند ان شاء الله تعالی روزی بر وی فراخ شود.

(خواص آیات قرآن کریم ص 106)
 
دعایی خاص جهت برکت مغازه و خانه

این دعا را جهت برکت مغازه یا خانه بخوانید یا با خود دارید و یا بر در دکان و خانه بیاویزید ان شاء الله دولت و جمعیت و روشنایی پدید  آید.
 
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم‏
اللَّهُمَّ انّى‏ أَسْئَلُكَ یا قَریبَ الْفَتْحُ وَ الْفَرْجُ وَ سَهِّلَ الْفَتْحُ وَ الْفَرْجُ یا فَتّاحَ الْفَتْحُ وَ الْفَرْجُ یا مِفتاحَ الْفَتْحُ وَ الْفَرْجُ یا صادِقَ الْفَتْحُ وَ الْفَرْجُ یا رازِقَ الْفَتْحُ وَ الْفَرْجُ یا مُفَتِّحَ الاَبوابِ
(مجمع الدعوات ص 155 حاشیه)

دعا برای وسعت رزق و روزی

در عدة الداعی از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند برای طلب رزق زیاد بگویید

 يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ أَسْأَلُكَ بِحَقِ‏ مَنْ‏ حَقُّهُ‏ عَلَيْكَ‏ عَظِيمٌ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْزُقَنِي الْعَمَلَ بِمَا عَلَّمْتَنِي مِنْ مَعْرِفَةِ حَقِّكَ وَ أَنْ تَبْسُطَ عَلَيَّ مَا حَظَرْتَ مِنْ رِزْقِكَ‏.
 (عدة الداعی ص 276 و 277)

 آیه جهت خیر و برکت پیدا کردن مغازه و منزل

اگر کسی آیه ۵۹ سوره انعام را بر صفحه از قلع بنویسد و در دکان یا منزل خود آویزد خیر و برکت آن بسیار شود.

وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لایَعْلَمُها اِلاّ هُوَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْبَرَّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَهٍ اِلاّ یَعْلَمُها وَ لا حَبَّهٍ فِی ظُلُماتِ الْاَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ اِلاّ فی کِتابٍ مُبین

 آیه به جهت زیادی رزق

به تجربه رسیده آن که در هر روز بخواند آیه مبارکه و من یتق الله تا آخر آیه ۳ سوره طلاق را سه مرتبه بعد از نمازهای واجب با سه مرتبه صلوات در اول آن و سه مرتبه صلوات در آخر آن بخواند موجب وسعت رزق خواهد بود. ان شاء الله.

وَ مَنْ یَتَّقِ اللهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکِّلْ عَلَی الله فَهُوَ حَسْبُهُ اِنَّ اللهَ بالغُ اَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرا.

معنای اقتصاد مقاومتی

اقتصاد مقاومتی (به انگلیسی: Resistive economy) روشی برای مقابله با تحریمها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده می باشد. در شرایطی که صادرات و واردات هیچ کدام برای آن کشور مجاز نمی باشد.( A Multi Criteria Crop Planning Model Based on the “Resistive Economy") فرض بگیرید در جامعه ی امروزی ما شرایط اقتصادی این طور است، اقتصاد مقاومتی می گویند، بعد تولید ملّی می گویند، می گویند ولی عمل نمی شود. مثلاً همایش اقتصاد مقاومتی گذاشته بودند سیب فرانسوی در آن داده بودند! همایش اقتصاد مقاومتی گذاشته بودند در راهروها ماشین خارجی برای فروش Present می کردند! شاید ضدّ انقلاب ترین افراد با تقویت تولید داخلی مخالفت نکنند. یعنی بحث این نیست که کسی بگوید بد است، ولی در عمل اتّفاق نمی افتد. مثلاً یک بازیگری را می آورند می گویند شما یک مدّت خودروی داخلی سوار شوید یا یک رئیس قوه می رود سوار مترو می شود، BRT سوار می شود. سعی می کنند که از راه های مختلف آن اشاره و تبلیغ را منجر به عمل کنند.

اما در سیره معصومین، تاکیدات فراوانی بر اقتصاد مقاومتی بر اساس آنچه که این روزها به عنوان یک اصطلاح متداول شده است، وجود دارد.

...

1- عمارت و آبادانی زمین

درباره عمارت و آبادانی زمین، روایات بسیار رسیده است. از جمله: امام علی (علیه السلام) به مالک اشتر چنین دستور داد:
و تفقد أمر الخراج بما یصلح أهله فإن فی صلاحه و صلاحهم صلاحا لمن سواهم، … این مطالب کلی از این فراز، استفاده می شود: گرفتن مالیات، باید سبب اصلاح امور مادی و معنوی مالیات دهندگان و مردم گردد. امور مردم، زمانی سامان خواهد یافت که امور مالیات دهندگان اصلاح شده باشد، تلاش برای آبادانی زمین باید بیش از تلاش برای جمع آوری ثروت و مالیات باشد.(نهج البلاغه نامه/ 53) هر حکومتی اگر بخواهد مالیات را بدون عمران و آبادانی به دست آورد، دوام نمی آورد. در شرایطی که مردم، دچار بحران اقتصادی شده اند و یا بلایای طبیعی، کشاورزی را دچار کاستی و آفت کرده است، باید مالیات را تخفیف داد. تخفیف مالیات، ذخیره ای است که سبب آبادانی زمین و حمایت مردم خواهد شد. عمران، قدرت پرداخت مردم را بیشتر خواهد کرد. واردات بسیار زیاد و بی برنامه یکی از اموری است که به آبادانی زمین لطمه وارد خواهد ساخت.(مانند سیب فرانسوی که در بالا اشاره شد)

2- عدم انباشتن بیت المال بدون برنامه ریزی

یکی از موضوعاتی که در سیره اقتصادی امام علی(علیه السلام) مشاهده می شود، عدم انباشتن بیت المال است. اگر اموالی از جایی می رسید و مردم هم نیازمند بودند آن را در اسرع وقت تقسیم می کرد. کان (علیه السلام) إذا أتی بالمال أدخله بیت مال المسلمین، ثم جمع المستحقین، ثم ضرب یده فی المال فنثره یمنه و یسره و هو یقول: یا صفراء … (أمالی الصدوق/ 170؛ بحارالأنوار 41/ 103؛ العقد الفرید 5/ 62 257 و 258؛ بحارالأنوار 41/ 107) این موضوع از اموری است که مدیران کشور را به چالش جدی می کشاند که سرمایه های کشور را بدون توجه به برنامه ریزی صحیح ممکن است که به مصرف گرایی مهلک بکشاند.
تردیدی نیست که اگر نظام حاکم برجامعه دراختیار افراد صالح و شایسته باشد، نظام اقتصادی نیز سامان می یابد و از منابع طبیعی، ذخیره های زیرزمینی و درآمدهای دیگر به صورت بایسته استفاده می شود. به ویژه اگرآن شخص پیامبر یا امام معصوم باشد.

3- رسیدگی به امور نیازمندان

یکی از دوران هایی که به افراد طبقه متوسط رو به پایین دچار مشکل می شوند در زمانی است که از نظر اقتصادی تحت فشار باشند. حضرت علی(علیه السلام) زمانی که در کوفه بود، شخصا به امور نیازمندان رسیدگی می کرد و به در خانه های آنها مواد غذائی مورد نیاز را می برد. (فروع کافی 4/ 31 و 32.؛ بحارالأنوار 41/ 123)

اقتصاد مقاومتی،سیره ائمه اطهار

4- واگذاری مسؤولیت ها به افراد مورد اعتماد

استانداران را از افراد امین و مورد اعتماد انتخاب کرد. از برخی که اندک خطایی مشاهده کرد، تذکر داد. نامه امام علی (علیه السلام) به عثمان بن حنیف معروف است و به آنها نیز دستور داد که کارگزاران و مشاوران را از افرادی امین و خدمت گزار انتخاب کنند و لیاقت های معنوی را در واگذاری مسؤولیت ها مورد توجه قرار دهند. نامه امام علی (علیه السلام) به مالک اشتر در این خصوص است. (نهج البلاغه نامه/ 53. ضابطه واگذاری مسؤولیت) کارگزاران نباید بر اساس رابطه و علاقه شخصی انتخاب شوند، نخست باید آزمود که توان انجام مسئولیت را دارند یا خیر، حسن سابقه و فضایل اخلاقی و پای بندی به اسلام را ملاک قرار داد. بازرسان مخفی و امین بر آن ها گماشت. (نظارت کامل) بازرسی مخفی سبب می شود که کارشان را درست انجام دهند.

گرفتن مالیات، باید سبب اصلاح امور مادی و معنوی مالیات دهندگان و مردم گردد. امور مردم، زمانی سامان خواهد یافت که امور مالیات دهندگان اصلاح شده باشد، تلاش برای آبادانی زمین باید بیش از تلاش برای جمع آوری ثروت و مالیات باشد.(نهج البلاغه نامه/ 53)

5- صرفه جویی در بیت المال

بدیهی است که اصراف در اموال شخصی گناه است، چه رسد به اموال دولتی. از آنجا که حقوق همه مردم به بیت المال تعلق گرفته، اگر تلف شود و جبران نگردد، گناهش سنگین است. در اسلام بر این موضوع بسیار تأکید شده است. این موضوعات یعنی: بهره وری بیشتر از درآمدها، واگذاری مسؤولیت ها به افراد امین و کاردان، اصلاح ساختار اقتصادی گذشته، صرفه جویی در مصرف بیت المال، مساوات و برابری همگان در استفاده و بهره مندی از بیت المال، بنیان و اساس اصلاح اقتصادی هر حکومت است.(خصال 1/ 149؛ بحارالأنوار 41/ 105)

6- عدالت در تقسیم بیت المال

عدالت در تقسیم بیت المال یعنی؛ همه باید عادلانه از بیت المال بهره مند شوند. امام علی (علیه السلام) بیت المال را به طور عادلانه بین افراد تقسیم می کرد و در این خصوص چنین فرمود: در برابر تقاضای برخی از افراد که می خواستند آن حضرت، امتیازی برای آن ها قایل شود و سهم بیشتری از بیت المال به آنها بدهد(الخصال 13: 2؛ بحارالانوار 32/ 17)، ابو اسحاق همدانی گوید: دو زن که یکی عرب و دیگری عجم بود، نزد علی آمدند. آن حضرت از بیت المال به هر دو مثل هم داد. زن عرب اعتراض کرد. امام فرمود: من در بیت المال برتری برای عرب بر اولاد اسحاق نمی بینم. (شرح نهج البلاغه 2/ 200)

معاویه از این عدالت غیرانعطاف پذیر حضرت علی(علیه السلام) سود برد و بیت المال را بیشتر در اختیار کسانی قرار داد که رئیس قبیله بودند و موقعیت اجتماعی داشتند و می توانستند برای رسیدن او به حکومت، مؤثر واقع شوند. معاویه این اقدام را به صورت گسترده انجام داد، تاجایی که اخبار آن در قلمرو حکومت حضرت علی(علیه السلام) پیچید و افرادی نیز از عدالت حضرت علی(علیه السلام) گریختند و به ظلم معاویه پیوستند تا از این تباهی معنوی او سود دنیوی ببرند. افرادی به عنوان خیرخواهی به حضرت علی(علیه السلام) پیشنهاد کردند که او هم چون معاویه به این گونه افراد، اموالی ببخشد تا از عدالت نگریزند. حضرت علی(علیه السلام) می دانست که اگر این کار را انجام دهد، افرادی دور او جمع خواهند شد.(أمالی المفید/ 104 و 105. أمالی الطوسی/ 121 و 122؛ بحارالأنوار 41/801 901) برابری در تقسیم بیت المال ویژگی ای است که در حضرت علی (علیه السلام) منحصر بود.

برنامه جامع زندگی فردی و اجتماعی همه افراد جامعه و این مهم زمانی به وقوع خواهد پیوست که سیره امامان معصوم در همه امور زندگی به عنوان الگو، برای همگان به صورت عملی واقع گردد.

7- برگرداندن اموالی که به ناحق در اختیار افراد قرار گرفته

خلیفه دوم در دوران حکومت خود بیت المال را بر حسب جایگاه اجتماعی، وابستگی قبیله ای و پیشینه آن ها در اسلام تقسیم کرد تاریخ (طبری 3/ 292) تا جایی که برخی ادعا کرده اند که او از این کارش در آخر عمر پشیمان شده بود. (شرح نهج البلاغه 9/ 29) این شیوه او در زمان خلیفه سوم، شدت بیشتری یافت. بنی امیه را بر دیگران ترجیح داد. در نتیجه سیاست های اقتصادی این دو خلیفه اموال هنگفتی نزد برخی جمع شد و یک طبقه ممتاز اقتصادی پدید آمدند و بیشتر آن ها، بنی امیه و افرادی از قریش بودند. تا جایی که خزانه دارش نیز اعتراض کرد و روز جمعه کلید خزانه را به عنوان اعتراض تحویل داد و گفت من خزانه دار بیت المال هستم نه خزانه دار خلیفه سوم.(الطبقات لابن سعد 5/ 388، تاریخ الیعقوبی 2/ 153، أنساب الأشراف 5/ 58، والمعارف لابن قتیبه 84، شیخ المضیره أبو هریره 169، والغدیر 8/ 276) این مورد امروزه به عنوان فیش های نجومی و حقوق های کلان بایستی مورد عنایت واقع شود.

نظام اقتصای اسلام را می توان از آیات قرآن، روایات معصومین، سیره عملی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) به خوبی شناخت. و این سیره می تواند در مشکلات امروزه ما نیز موثر واقع گردد و تنها به دید تاریخی آن نباید بسنده کرد. تردیدی نیست که اگر نظام حاکم بر جامعه در اختیار افراد صالح و شایسته باشد، نظام اقتصادی نیز سامان می یابد و از منابع طبیعی، ذخیره های زیرزمینی و درآمدهای دیگر به صورت بایسته استفاده می شود. همه این مواردی که در تاریخ ثبت گردیده است تنها به امور فانتزی و تفریحی خلاصه نمی گردد بلکه از اموری است که دین اسلام را نسبت به سایر ادیان متمایز می سازد و عبارت است از برنامه جامع زندگی فردی و اجتماعی همه افراد جامعه و این مهم زمانی به وقوع خواهد پیوست که سیره امامان معصوم در همه امور زندگی به عنوان الگو، برای همگان به صورت عملی واقع گردد.

منبع : تبیان